روغن گیاهی یکی از مهم‌ترین مواد غذایی در چرخه تغذیه به حساب میآید که نمی‌توان ارزش آن را نادیده گرفت. خوشبختانه در سال‌های اخیر استفاده از روغن‌های گیاهی در مقایسه با روغن‌های حیوانی رواج بیشتری پیدا کرده است. روغن‌های گیاهی نوعی روغن طبیعی هستند که خواص زیادی دارند و به بدن آسیب وارد نمی‌کنند. جالب است بدانید که روغن‌های گیاهی در گذشته برای مصارف درمانی و بهبود انواع بیماری‌ها نظیر امراض پوستی، استخوانی و درد گوش و بستن زخم مورد استفاده قرار می‌گرفتند. روغن‌گیری یا روغن‌کشی از دانه‌های روغنی به روش‌های مختلفی قابل انجام بوده که یکی از روش‌های مذکور استفاده از دستگاه روغن گیری پرس گرم است. در ادامه این راهنما ضمن آشنایی بیشتر با بحث روغن‌گیری، به معرفی دستگاه روغن گیری پرس گرم نیز خواهیم پرداخت.
دستگاه‌های روغن گیری در ابعاد و انواع مختلف طراحی، تولید و روانه بازار می‌شوند و وظیفه مشترک بین تمامی مدل‌های موجود از این دستگاه، روغن‌کشی از دانه‌های روغنی است. دستگاه‌های روغن‌گیری که ابعاد کوچک‌تری دارند معمولاً برای مصارف خانگی و آن‌هایی که بزرگ‌تر هستند از نوع صنعتی بوده و در کارخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از تجهیزات مذکور می‌توان برای روغن کشی از دانه‌های روغن‌دار نظیر بادام، کنجد، فندق و… استفاده کرد. عملیات روغن‌گیری به این ترتیب بوده که دانه‌های روغن‌دار با چرخش یک پیچ، تحت فشار گرم در دستگاه روغن گیری پرس گرم و تحت فشار سرد در دستگاه روغن گیری پرس سرد قرار گرفته و از سوراخ‌های تعبیه شده روی دستگاه خارج خواهند شد.
ممکن است برای شما هم سوال پیش آمده باشد که برای روغن‌گیری از دانه‌های پرطرفداری نظیر کنجد کدام دستگاه گزینه بهتری است؟ برای پاسخ به این سوال لازم است که ابتدا هر یک از دستگاه‌های روغن کشی پرس گرم و سرد را مورد بررسی قرار دهیم. به طور کل، فرآیند روغن‌گیری یا همان روغن‌کشی به صورت سرد و گرم و سنتی قابل انجام می‌باشد. روغن‌گیری به روش سرد به علت حفظ منابع آنتی اکسیدان و ویتامین‌های موجود در مواد غذایی برای روغن‌گیری گزینه مناسب‌تری به حساب میآید. در این روش خواص گیاه روغن‌دار به صورت کامل حفظ شده و قیمت نهایی محصول برای تولیدکننده و همچنین مصرف‌کننده به صرفه و مناسب است. البته لازم به ذکر است که بهره‌گیری از دستگاه روغن گیری پرس سرد چندان در تولیدات انبوه و کارخانجات کاربرد ندارد.
پیش از این که به سراغ دستگاه روغن گیری پرس گرم برویم، برای شفاف‌سازی موضوع و درک بهتر تفاوت بین این دو دستگاه لازم است بدانید که روغن‌گیری به روش پرس سرد برای مواد غذایی روش سالم‌تر و بهتری به حساب میآید؛ چرا که در این روش روغن با فشاری که دستگاه بر روی میوه‌های روغنی مثل زیتون و دانه‌های روغنی نظیر کنجد وارد می‌کند، استخراج شده و دمای آن نباید از ۵۰ درجه سانتی‌گراد بالاتر باشد. روغن حاصل شده با فشار سرد هم‌چون روغن نارگیل با پرس سرد یا روغن سیاه‌دانه پرس سرد دارای عطر بهتر و طعم خوش‌مزه‌تری بوده و ارزش غذایی و خواص نارگیل و سیاه‌دانه در آن‌ها حفظ شده است. دلیل اصلی حفظ خواص مواد روغن‌دار پس از تبدیل آن‌ها به روغن این است که دمای بالای روغن سبب از بین رفتن ویتامین‌های مواد غذایی روغن‌گیری شده نمی‌شود. علاوه بر این، در روش روغن گیری پرس سرد ترکیبات شیمیایی جای ندارند.
در دستگاه روغن گیری پرس سرد دانه روغن‌دار با استفاده از فشار مکانیکی که به ماده در دمای پایین وارد شد و بدون هیچ‌گونه آسیبی به ساختار دانه موردنظر تولید شده و لرد موجود در روغن در آخرین مرحله این فرآیند به کمک فیلتر جداسازی شده و روغن حاصل از این فرآیند بسیار باکیفیت خواهد بود. ناگفته نماند که روغن پرس سرد رنگی شفاف و حالتی کشسانی دارد. در روش پرس سرد به المنت نیاز است؛ چرا که کنجاله به واسطه المنت ۷۰ درجه سانتی‌گراد گرم شده و گرم شدن کنجاله تا دمای ۷۰ درجه سانتی‌گراد سبب خروج آسان آن از منافذ مربوطه می‌شود. علاوه بر این، دمای ۷۰ درجه سبب سوختن کنجاله نخواهد شد.
فرآیند روغن‌گیری در دستگاه روغن گیری پرس گرم با استفاده از تکنیک شیمیایی انجام می‌شود. در این روش، دانه‌ها پیش از وارد شدن به مخزن دستگاه در دیگ‌های بزرگ در معرض حرارت قرار گرفته و پس از رسیدن به گرمای صد درجه با فشار زیادی که به واسطه اهرم دستگاه به مواد وارد می‌شود، روغن‌گیری و استخراج روغن انجام خواهد شد. اکثراً دانه‌های روغن‌داری که با استفاده از این روش روغن کشی می‌شوند، دانه آفتاب‌گردان و ذرت هستند. روغن‌گیری فشار گرم عموماً در کارخانجات بزرگ که دارای حجم تولید انبوهی هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ چرا که قیمت آن برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به صرفه‌تر است.
روغن‌های حاصل از دستگاه روغن گیری پرس گرم در مقایسه با روغن حاصل از دستگاه روغن گیری پرس سرد از کیفیت پایین‌تری برخوردار است؛ چرا که گیاهان و دانه‌ها پس از قرار گرفتن در فشار بالا خواص و ویتامین‌های خود را تا حد زیادی از دست می‌دهند. لازم به ذکر است که روغن حاصل از استخراج به واسطه دستگاه پرس گرم و استفاده از آن زمینه لازم برای ابتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان‌های سینه، کبد، مشکلات عروقی و گوارشی را فراهم می‌کند؛ در نتیجه تصفیه شدن آن به صورت صنعتی بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
روغن‌گیری با استفاده از دستگاه‌های مختلف و به روش‌های متفاوت قابل انجام است. در این راهنما با دستگاه روغن گیری پرس گرم و تفاوت آن با دستگاه روغن گیری پرس سرد آشنا شدیم. به طور کل، روغن حاصل از دستگاه روغن‌کشی پرس گرم در مقایسه با روغنی که با استفاده از دستگاه روغن‌کشی پرس سرد به دست میآید از کیفیت پایین‌تری برخوردار می‌باشد؛ چرا که میوه‌های روغنی و دانه‌های روغن‌دار در این روش در معرض حرارت و فشار بالا قرار می‌گیرند و معمولاً رنگ کدرتری دارند و اکثر خواص و فواید خود را از دست داده‌اند. با این حال، دستگاه‌های روغن‌گیری پرس گرم برای دانه‌های آفتاب‌گردان و ذرت بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند و در کارخانجات بزرگ با حجم تولید بالا کاربرد گسترده‌ای دارند.
