انواع دانه های روغنی و استخراج روغن از آن ها

استخراج روغن از دانه های روغنی از قدیم تا به امروز انجام می شود که این روش ها پیشرفت زیادی داشته است. خوانندگان محترم وبلاگ آی فودز در این مقاله می توانید با روش های روغن گیری دانه های روغنی آشنا شوید.

روغن ها (لیپیدها)

یک رژیم غذایی باید شامل: لیپیدها(روغن ها)، پروتئین ها و کربوهیدرات ها باشد. روغن باعث تامین انرژی موردنیاز بدن می باشد. هم چنین برای جذب روغن های محلول در چربی که شامل ویتامین های A، D، K و E می باشند، به آن ها نیاز است.

روغن ها به عنوان مواد غذایی و غیر خوراکی برای تولید تنقلات، کیک، مارگارین، بیسکویت، مواد آرایشی، مواد شوینده، پلاستیک و غیره بسیار مفید هستند. روغن نباتی یکی از بالاترین سهم تجاری (۶۲٪) از تولید کل کالاهای کشاورزی را دارد.

روغن های گیاهی (نباتی) را می توان از دانه ی روغنی گیاهان استخراج نمود. دانه های روغنی گیاهی علاوه بر روغن، منبعی با ارزش از پروتئین ها نیز می باشند. روغن های گیاهی متشکل از انواع مختلف اسید های چرب و استرهای گلیسرین می باشند.

دانه های روغنی به دلیل مقدار بالای پروتئینی که دارند، در تغذیه دام ها نیز استفاده می شوند.

دانه های روغنی

دانه های روغنی یکی از مهم ترین منابع تأمین روغن در جهان هستند. این دانه ها از گیاهان مختلفی استخراج می شوند و به دلیل مزایای غذایی و صنعتی آن ها، در تولید محصولات مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. هدف اصلی کشت دانه های روغنی، استفاده از روغن آن ها است.

دانه های روغنی متنوعی وجود دارند که هر کدام ویژگی ها و خواص خاص خود را دارند. هر کدام از این دانه ها دارای مقادیر مختلفی از روغن و ترکیبات مغذی هستند که در تولید محصولات مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.

این روغن ها علاوه بر صنعت غذا، در صنایع دارویی و آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارند. تفاله بجا مانده از دانه های روغنی پس از عملیات استخراج روغن، دارای مقدار زیادی پروتئین می باشد که با استفاده از فناوری مناسب می توان از این پروتئین بهره برد.

از جمله دانه های روغنی گیاهی که برای استخراج روغن استفاده می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کلزا، کنجد، آفتابگردان، سویا، زیتون، بادام زمینی، کنجد، ذرت و …

معرفی انواع دانه های روغنی و ویژگی هایشان

دانه های روغنی ، مانند سویا، کلزا، دانه آفتابگردان و بادام زمینی، گیاهان یک ساله هستند. این دانه ها بزرگترین منبع روغن های گیاهی می باشند.

دانه سویا

روغن دانه سویا به دلیل دارا بودن مقدار زیادی از اسید لینولئیک برای مصارف سرخ کردنی مناسب نمی باشد.

میزان روغن این دانه از دیگر دانه های روغنی رایج کمتر می باشد، اما بیشترین مقدار پروتئین را بین دانه های روغنی گیاهی دارا می باشد. در مقایسه با سایر دانه های گیاهی، بیشترین شباهت را به پروتئین های حیوانی دارد. به دلیل محتوای بالای پروتئین، کنجاله باقی مانده از آن برای تغذیه انسان مناسب است.

روغن سویا حاوی توکوفرول (آنتی اکسیدان طبیعی) و اسید چرب های غیر اشباع است که برای سلامتی مفید هستند.

نحوه روغن گیری از دانه سویا

استخراج روغن از دانه سویا، به دو صورت صنعتی و خانگی انجام می شود. در روش صنعتی، دانه های سویا به طور کامل خرد می شوند و سپس با استفاده از یک فرآیند شیمیایی و حرارتی، روغن از آن ها استخراج می شود.

در روش خانگی، دانه های سویا خرد شده و سپس با استفاده از یک دستگاه روغن گیری خانگی، روغن از آن ها استخراج می شود. برای آشنایی بیشتر با چگونگی روغن گیری در خانه می توانید مقاله “آموزش روغن گیری با استفاده از دستگاه روغن کشی” را مطالعه کنید (روی نام مقاله کلیک کنید)

دانه بادام زمینی

از روغن این دانه گیاهی برای پخت وپز ویا به صورت مصرف خام، استفاده می شود. روغن دانه بادام زمینی برای رفع یبوست مفید می باشد.

باید توجه داشت که این دانه گیاهی در بعضی افراد منجر به حساسیت می شود.

دانه گل آفتاب‌گردان

روغن حاصل از دانه آفتاب گردان غیر اشباع است و درتهیه انواع سالاد، سس ها و برای پخت وپز کاربرد فراوان دارد. نقطه دود بالای این روغن سبب شده برای سرخ کردن موادی که قابلیت جذب روغن زیادی دارند مناسب باشد.

روغن دانه آفتاب گردان برای پوست و مو نیز مفید می باشد. پس از فرآیند استخراج روغن از کنجاله باقی مانده برای مصرف دام استفاده می شود.

در ویدئو زیر نحوه روغن گیری از دانه های روغنی توسط دستگاه روغن گیری، برای شما خوانندگان عزیز وبلاگ آی فودز نشان داده شده است:

دانه کنجد

روغن دانه کنجد دارای مصارف دارویی، غذایی و موضعی می باشد.

از مقاومت حرارتی پایینی برخوردار است لذا برای سرخ کردن مناسب نمی باشد.

دانه کرچک

روغن دانه کرچک دارای استفاده ی گسترده ای در صنایع متفاوت می باشد.

در صنایع غذایی در بسته بندی و در افزودنی ها، مهار کننده ها و طعم دهنده ها استفاده می شود. این روغن برای درمان یبوست نیز مناسب است.

روغن کرچک در صنایع آرایشی و تولیدی نیز کاربرد دارد. از جمه این کاربردها می توان به استفاده آن در تولید جوهر، رنگ، عطر و روغن ترمز اشاره کرد.

روغن کرچک برای داشتن بو ی نامطبوع و طعم بد خود معروف است.

دانه کلزا

دانه های کلزایی که در استخراج روغن استفاده می شوند، کانولا نام دارند.

روغن کلزا ترکیب بسیار خوبی دارد. فاقد کلسترول است و اسید چرب های آن تنوع مناسبی دارند (بویژه اسیدهای چرب غیر اشباع). از این رو ارزش تغذیه ای بالایی دارد.

دانه زیتون

روغن زیتون دارای اسید چرب های غیر اشباع با مقاومت حرارتی بالا می باشد. از این رو در پخت وپز می توان از آن استفاده کرد.

هم چنین اسیدهای چرب غیر اشباع خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می دهند، پس برای سلامتی نیز مفید می باشد.

از روغن دانه زیتون در تولید سوخت چراغ های نفتی ، صابون و مواد آرایشی بهداشتی استفاده می شود.

برای آشنایی با نحوه روغن گیری از دانه زیتون می توانید مقاله “روش تولید روغن زیتون در خانه؛ روشی کارآمد و آسان” را مطالعه کنید. (روی نام مقاله کلیک کنید)

دانه ذرت

مقاومت حرارتی بالایی دارد و برای پخت و پز و سرخ کردن مواد غذایی مناسب است.

فاقد کلسترول می باشد از این جهت برای سلامتی خطر محسوب نمی شود.

برای تولید شامپو، صابون و مواد آرایشی بهداشتی کاربرد دارد.

در ادامه این مقاله، به بررسی انواع روش های استخراج روغن از دانه های روغنی می پردازیم.

روش های استخراج روغن از دانه های روغنی

استخراج روغن از دانه های روغنی یک فرآیند پیچیده است که به منظور بهره برداری از ارزش غذایی و صنعتی این دانه ها انجام می شود. درواقع، استخراج یک عملیات واحد مهم در پردازش محصول و یا غذا است که شامل بازیابی ماده مطلوب از ماده اصلی است. برای تهیه روغن از دانه های روغن مختلف روش های اختصاصی متفاوت وجود دارد که هر یک از آنها دارای مزایا و معایبی می باشند.

استخراج روغن از دانه های روغنی به دو روش عمده انجام می شود. ۱) روش های سنتی ۲) روش های بهبود یافته. روش سنتی معمولا یک فرایند دستی است و شامل پردازش اولیه و فشار دادن دستی است. روش بهبود یافته شامل استخراج شیمیایی و مکانیکی است. در این روش ها علاوه بر استخراج روغن، موادی مانند پروتئین و فیبر نیز استخراج خواهد شد.

انتخاب روش مناسب می تواند محتوای مواد، تولید، کیفیت، عوامل اقتصادی و محیطی را در نظر بگیرد.

روش های استخراج روغن از دانه های روغنی (شیوه سنتی)

شناور سازی آب گرم احتمالا ساده ترین روش است و هنوز هم در بسیاری از مناطق روستایی استفاده می شود. در این روش دانه ها به صورت دستی آسیاب می شوند. دستگاه پرس مکانیکی به عنوان روش ترجیحی برای استخراج روغن از بذر بخصوص در مناطق روستایی در حال توسعه در نظر گرفته می شود. انواع مختلفی از پرس های مکانیکی در حال استفاده هستند که به دو نوع اساسی تقسیم می شوند: پلیت پرس و رم پرس

در روش های سنتی استخراج روغن از دانه های روغنی، راندمان استخراج حدود ۶۰٪ و یا کمتر است. اغلب مشکلاتی با تشکیل امولسیونهای روغن و آب رخ می دهد که جداسازی نهایی را دشوار می کند. این روش به دلیل خسته کننده و زمانبر بودن برای استخراج روغن در مقیاس پایین مورد استفاده قرار گرفته می گیرد.

استخراج شیمیایی روغن از دانه های روغنی

استخراج شیمیایی روغن از دانه های روغنی از طریق استفاده از حلال ها (استخراج با حلال) یا آنزیم ها (استخراج آنزیمی) حاصل شود.

استخراج روغن از دانه های روغنی به روش آنزیمی

استخراج آنزیمی روغن ازدانه های روغنی یک فرآیند استخراج آبی است که از آنزیم های خاص (بسته به نوع ماده) برای تجزیه بافت مواد حاوی روغن استفاده می کند و باعث آزاد شدن روغن می شود.

استخراج آنزیمی یک روش دوستدار محیط زیست برای استخراج روغن در نظر گرفته می شود.

استخراج روغن از دانه های روغنی با استفاده از حلال

متداول ترین روش شیمیایی برای استخراج روغن است. این روش برای دانه های دارای روغن زیاد (آفتابگردان، بادام زمینی، كلزا) و همچنین برای دانه های دارای محتوای روغن متوسط (دانه پنبه و جوانه ذرت)، اقتصادی، کارآمد و پر کاربرد است. این فرآیند شامل جداسازی مایعات از سیستم جامد مایع با استفاده از یک حلال است.

سوالات متداول