کنترل کیفیت و تضمین کیفیت، معنا و تفاوت هایشان

کنترل کیفیت و تضمین کیفیت دو مفهوم کاربردی در زمینه تولید محصولات با کیفیت به شمار می آیند. برای آشنایی بهتر خوانندگان محترم وبلاگ آی فودز با این 2 مفهوم، توضیحات لازم در این مقاله ارائه شده است.

آغاز نیاز به کنترل کیفیت

با وقوع انقلاب صنعتی و بالا رفتن حجم تولیدات، اطمینان از کیفیت محصولات مهم شد. در ابتدا هدف تنها تولید محصول طبق ضوابط مشخص شده بود. بعدا به دلیل گسترده و پیچیده شدن فرآیندها، کیفیت برای تولید محصول با کیفیت یک نظم برای فرآیندهای کنترلی متغیر تبدیل گشت.

امروزه با توجه به حجم انبوه تولیدات و سطح بالای رقابت، تولیدکنندگانی موفق اند که محصول با کیفیت بالا و خدمات پس از فروش بهتری داشته باشند. بنابراین کنترل کیفیت در حقیقت به یکی از اصول اصلی قبل از تولید محصول، بدل گشته است.

هرقدر که در امر کنترل کیفیت موفق تر عمل شود، استفاده بهتری از منابع خواهیم داشت. هم چنین هزینه های تولید کاهش خواهند یافت.

از مهم ترین و دشوارترین مراحل فرآیند تولید، رساندن محصول به کیفیت مورد نظر و حفظ آن در همان کیفیت است.

مدیریت کیفیت شامل 4 بخش می باشد: تضمین کیفیت، برنامه ريزي کيفيت، کنترل کيفيت و بهبود کيفيت

تضمين کيفيت (Quality assurance)

به اختصار QA نامیده می شود. برای به حداکثر رساندن استاندارد کیفیت در فرایند تولید یک سیستم، پروژه یا وسیله، نیاز به ارزیابی منظم و نظارت دقیق بر تمامی جوانب تولید، تحت عنوان تضمین کیفیت می باشد.

تضمین کیفیت به فرآیندی که برای ایجاد نتایج استفاده می شود، می پردازد. فعالیت های تضمین کیفیت پیش از آغاز کار و درحالیکه فرآورده در حال توسعه است، انجام می شود.

تضمین کیفیت راهکاری جهت پیشگیری از مشکلات احتمالی پیش آمده به هنگام تحویل محصول به مشتری می باشد.

از جمله موارد تضمین کیفیت می توان به ممیزی پروژه، توسعه استانداردها، روش شناسی و چک لیست های فرآیند اشاره نمود.

تضمین کیفیت بر مطمئن شدن از کارآمدی ضوابط کنترل کیفیت، متمرکز می باشد اما باید توجه داشت که تضمین کیفیت نمی تواند به طور 100 درصد کیفیت محصول را ضمانت کند.

تضمین کیفیت یک سیستم بازبینی خارجی(بیرونی) است که توسط افراد خارج از پروسه تولید صورت می گیرد.

کنترل کیفیت (Quality control)

به اختصار QC نامیده می شود. جهت تایید صحت، درستی و قابل قبول بودن کیفیت نتایج بدست آمده از پروژه استفاده می شود.

کنترل کیفیت شامل اقداماتی است که به بررسی اطلاعات و نتایج حاصل از فرآیند می پردازد. در واقع الگوهای اصلاح شده فرآیند تولید را دنیال می کند تا از بروز مشکلات در آینده پیش گیری نماید.

البته کنترل کیفیت فقط به کنترل محصول نهایی محدود نمی شود بلکه به کنترل راه های تولید و کارکنان مجموعه نیز می پردازد. این کنترل جهت حصول اطمینان از ساخت محصول با استانداردهای از پیش مشخص شده و پایین ترین میزان انحراف معیار انجام می شود.

از جمله موارد کنترل کیفیت می توان به بررسی همکارانه ارائه شده، فرآیند تست و بازرسی اشاره نمود.

در صورت نبود کنترل دقیق و صحیح بر فرآیند تولید، محصول با کیفیت موردانتظار تولید نخواهد شد.

در ویدئو زیر تفاوت کنترل کیفیت و تضمین کیفیت با بیانی ساده توضیح داده شده است، شما عزیزان را به تماشای آن دعوت می کنم.

تفاوت های تضمین کیفیت و کنترل کیفیت

باید توجه داشت که هیچ یک از این 2 فرآیند به تنهایی برای دسترسی به تولید یک محصول با کیفیت کافی نمی باشند. برای این امر باید از هردو فرآیند باهم استفاده نمود.

تفاوت این دو تعریف را از چند جنبه می توان مورد بررسی قرار داد، در ادامه به توضیح این موارد می پردازیم.

تفاوت از نظر مسئولیت

در کنترل کیفیت معمولا یک گروه خاص به مسئولیت بررسی محصولات از جهت پی بردن به خطا یا نقص در آن، می پردازد.

در مقابل تمامی افرادی که در توسعه محصول نقش دارند، مسئول تضمین کیفیت می باشند.

تفاوت از نظر چگونگی

در QC با استفاده از ابزار و تجهیزات به پیدا کردن منابع ایجاد مشکلات و حذف این منابع پرداخته می شود.

در QA هدف تشکیل یک سیستم مدیریت کیفیتی خوب و ارزیابی کارآمدی این سیستم می باشد.

تفاوت از نظر هدف

هدف QC شناسایی عوامل ایجاد نقص و از بین بردنشان در محصول تولیدی می باشد.

هدف QA جلوگیری از ایجاد نقص در فرآیند تولید محصول است.

تفاوت از نظر تمرکز

تمرکز QC بر برطرف سازی مشکلات محصول نهایی است و لذا یک فرآیند واکنشی می باشد.

تمرکز QA جلوگیری از بروز مشکل در محصول نهایی است و لذا یک فرآیند پیشگیرانه می باشد.

وظایف و اختیارات مسئول کنترل کیفیت

مسئولیت کنترل مواد وارد شونده به مجموعه و کنترل محصول تولید شده را براساس ضوابط استاندارد برعهده دارد.

شخص مسئول باید طی سه مرحله کلیه مواد وارد شونده به مجموعه و محصولات را براساس ضوابط استاندارد بررسی کند و از عدم وجود هرگونه مشکل اطمینان پیدا کند.

در این خصوص مسئول کنترل کیفیت باید سه قسمت را مورد بررسی و تحت کنترل قرار دهد. اول مواد وارد شونده به مجموعه، دوم محصولات در حال ساخت و سوم محصول نهایی.

کنتزل و بررسی این ضوابط به 3روش صورت می گیرد: روش چشمی، روش ابزاری و در آزمایشگاه ها

ضوابط استاندارد در فرمی به نام کنترل پلن (Control Plan)  مستند می شود و تیم کنترل کیفیت بر اساس مستندات این فرم برای کنترل مواد و محصولات اقدام می کند.

وظایف و اختیارات مسئول تضمین کیفیت

مسئول تضمین کیفیت وظیفه کنترل و رسیدگی به کلیه موارد مربوط به مجموعه و پروسه تولید را برعهده دارد. هم چنین مسئولیت به انجام رساندن ممیزی های داخلی مجموعه و نظارت بر کارآمدی سیستم مدیریت را بر عهده دارد.

مزایای کنترل کیفیت

رضایت مشتری، کاهش هزینه های تولید، کاهش هزینه های بازرسی، استفاده ی بهینه از منابع، افزایش روحیه ی کارکنان و بهبود روابط بین کارگر و کارفرما

تاثیر استفاده از مفاهیم کنترل کیفیت و تضمین کیفیت در صنایع غذایی

با توجه به تحقیقات انجام شده، در آینده ای نه چندان دور میزان نیاز به تولید محصولات غذایی تا بیشتر از 60 درصد افزایش می یابد.

با توجه به استفاده و بهره برداری نامناسب و بی شاز حد منابع طبیعی، تولید کنندگان صنعت غذا همگی هدفی مشترک را دنبال می کنند. این هدف عبارت است از تولید، بسته بندی و نگهداری محصولات با کیفیتی مطلوب جهت افزایش هرچه بیشتر میزان فروش.

مصرف کنندگان مواد غذایی نیز، محصولی با کیفیت که پاسخگوی نیازهایشان باشد را انتخاب می کنند. از این رو کنترل کیفیت مواد غذایی به امری بسیار مهم برای تولیدکنندگان تبدیل شده است، تا بتوانند محصول مورد نظر مصرف کنندگانشان را تولید کنند.