خواص اسانس های روغنی و نحوه استخراج آن

خواص اسانس های روغنی در تقویت سلامت بدن، صنعتی آرایشی بهداشتی و … متنوع و زیاد می باشد. لذا استخراج این روغن ها از اهمیت بالایی برخوردار است. خوانندگان محترم وبلاگ آی فودز با مطالعه این مقاله می توانید با خواص این ترکیبات و شیوه استخراجشان آشنا شوید.

اسانس روغنی چیست؟

اسانس ها ترکیباتی هستند که از گیاهان استخراج می شوند. این ترکیبات از قسمت‌های مختلف گیاه یا درخت ریشه، دانه، برگ، گل، میوه یا پوست درخت استخراج می‌شوند. اسانس ها عطر، طعم یا شیره گیاه را به خودجذب می‌کنند. ترکیبات معطر منحصر به فرد، سبب به وجود آمدن ویژگی های خاص هر اسانس می شوند.

روغن‌های ضروری اغلب در رایحه درمانی استفاده می‌شوند. در رایحه درمانی از عصاره های گیاهی برای ارتقا سلامت و تندرستی استفاده می شود.

استنشاق رایحه اسانس های روغنی می‌تواند نواحی از سیستم لیمبیک افراد را تحریک کند. بخشی از مغز که در احساسات، رفتارها، حس بویایی و حافظه بلند مدت نقش دارد.

جالب اینجاست که سیستم لیمبیک بسیار در تشکیل خاطرات نقش دارد. این امر می تواند تا حدی توضیح دهد که چرا بوهای آشنا می توانند سبب تحریک خاطرات یا احساسات گردند.

خواص انواع محبوب اسانس های روغنی

بیش از 90 نوع اسانس وجود دارد که هر کدام بوی منحصر به فرد و فواید بالا برای سلامتی را دارند. در ادامه به معرفی خواص 8 نمونه از اسانس های روغنی محبوب اشاره می شود:

• نعناع فلفلی: برای تقویت انرژی و کمک به هضم غذا استفاده می شود.
• اسطوخودوس: برای از بین بردن استرس استفاده می شود.
• ترنج: برای کاهش استرس و بهبود بیماری های پوستی مانند اگزما استفاده می شود.
• گل سرخ: برای بهبود اعصاب و کاهش اضطراب استفاده می شود.
• بابونه: برای بهبود اعصاب و آرامش استفاده می شود.
• یلانگ یلانگ: برای درمان سردرد، حالت تهوع و بیماری های پوستی استفاده می شود.
• یاس: برای کمک به افسردگی استفاده می شود.
• لیمو: برای کمک به هضم، اعصاب و سردرد استفاده می شود.

فرآیند تولید اسانس های روغنی

اسانس ها به دو روش تقطیر یا روش های مکانیکی مانند پرس سرد به دست می آیند. هر 2 این روش ها برای استخراج اسانس از گیاهان موثر هستند.

در بهترین روش استخراج روغن از استفاده از افزودنی های مضر در فرآیند بسته بندی و نگهداری جلوگیری می شود.

فرآیند تقطیر

اسانس های روغنی حاصل از فرآیند پرس سرد عمدتاً از مرکبات مانند گریپ فروت، لیمو، لیموترش، ترنج، پرتقال و نارنگی به دست می‌آیند. با این حال پرس سرد همیشه کاربردی ترین روش استخراج نیست.

به طور سنتی، تقطیر برای استخراج اسانس از اکثر گیاهان مانند گل ها، درختان، سبزیجات و دانه ها استفاده می شود. فرآیند تقطیر که اغلب در آن از دماهای بالا استفاده می شود، معمولاً شامل بخارآب، آب داغ یا ترکیبی از هر دو است.

گیاهان در یک محفظه محبوس می شوند و آب داغ یا بخار آن به داخل محفظه منتقل می شوند. در نتیجه این امر فشار درون محفظه افزایش یافته و اسانس گیاه خارج می شود.

فرآیند پرس سرد

پرس سرد یک فرآیند استخراج مکانیکی است که به عنوان جداسازی مکانیکی نیز شناخته می شود. در گذشته، روغن های به دست آمده از این روش دست استخراج می‌شد و نیاز به استفاده از اسفنج های خاصی داشت. این اسفنج ها قابلیت جذب  روغن و اسانس گیاهان را دارا بود.

سپس اسفنج‌ها را در دستگاهی تحت فشار قرار می دادند. اسانس جذب شده در آن جمع آوری شده و از بقیه مایع استخراج شده گیاه جدا می شد.

امروزه، پرس سرد فرآیند راحت تری دارد. قسمت های مورد نظر گیاه (مانند پوست میوه ها) را در ظرفی دندانه دار قرار داده و به آرامی سوراخ می کنند. بیشتر ماشین‌های پرس سرد مدرن از نیروی گریز از مرکز برای کمک به جداسازی روغن از بقیه محتویات استخراج شده استفاده می‌کنند.

در اثر سوراخ کردن و چرخیدن، اسانس های روغنی آزاد می شوند. سپس جمع آوری و بسته بندی شده و در شکل خالصشان استفاده می‌شود. هم چنین می توانند در ترکیب با سایر محصولات استفاده شوند.

خواص اسانس های روغنی استخراج شده به روش پرس سرد

خواص اسانس های روغنی بسیار متنوع می باشد. این ترکیبات به زنده ماندن و رشد گیاه در زیستگاه های طبیعی خود کمک می‌کنند.

خواص این اسانس ها در تقویت سلامتی بدن انسان چشمگیر است. پرس سرد به حفظ یکپارچگی و خواص اسانس های روغنی کمک می کند. در نتیجه مزایای سلامتی بیشتری را برای انسان به ارمغان می آورد.

همانطور که از این اصطلاح پیداست در پرس سرد از هیچ فرآیند حرارت دهی استفاده نمی شود. هر گرمایی که در این فرآیند ایجاد می شود، حاصل از عملیات های خود فرآیند می باشد، این امر از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا در برخی گیاهان، سطوح بالای گرما باعث می شود که مولکول‌های حساس و کوچک اسانس ها تجزیه شوند. در نتیجه ممکن است خواص سلامتی روغن را به حداقل برساند.

خواص اسانس های روغنی برای سلامتی

علیرغم استفاده گسترده از این ترکیبات، اطلاعات کمی در مورد خواص اسانس های روغنی در درمان برخی بیماری ها وجود دارد. در ادامه به معرفی برخی از خواص شناخته شده این ترکیبات می پردازیم:

کمک به سردرد و میگرن

بر اساس مطالعاتی در دهه 90 میلادی، استفاده موضعی از مخلوط روغن نعناع و اتانول روی پیشانی و شقیقه ها، درد سردرد را تسکین می‌دهد.

مطالعات اخیر نیز کاهش درد ناشی از سردرد را پس از استفاده از روغن نعناع و اسطوخودوس روی پوست نشان داده اند.

علاوه بر این، استفاده از مخلوط بابونه و روغن کنجد روی شقیقه ها ممکن است سردرد و میگرن را درمان کند. این ترکیب یک داروی سنتی ایرانی برای سردرد است.

کمک به درمان بی خوابی

مطالعات نشان داده اند که بوییدن اسانس های روغنی، عمدتاً روغن اسطوخودوس اثرات مثبتی بر خواب دارد. مشخص شده که بوییدن اسانس اسطوخودوس باعث بهبود کیفیت خواب زنان پس از زایمان و بیماران مبتلا به بیماری قلبی می شود.

خواص و دیگر کاربرد های اسانس های روغنی

اسانس های روغنیبه جز رایحه درمانی کاربردهای زیاد دیگری نیز دارند. بسیاری از مردم از آن ها برای خوشبو کردن خانه های خود یا لباس های شسته شده استفاده می کنند.

این ترکیبات هم چنین به عنوان یک رایحه طبیعی در لوازم آرایشی و محصولات طبیعی با کیفیت بالا استفاده می شوند.

می توان از این اسانس ها به عنوان جایگزینی ایمن و سازگار با محیط زیست برای حشره کش های صنعتی بهره برد.