روش تولید نمک

تولید نمک از 2 منبع مختلف صورت می گیرد و بسته به نوع منبع آن، روش های مختلفی برای این فرآیند وجود دارد. خوانندگان محترم وبلاگ آی فودز می توانید با مطالعه این مقاله با افزودنی های تولید نمک و روش های مختلف تولید آن آشنا شوید.

نمک

نمک نام رایج ماده کلرید سدیم (NaCI) است که به شکل بلورهای مکعبی شفاف وجود دارد. اگرچه نمک بیشتر به عنوان مکمل غذایی شناخته شده است اما کمتر از 5 درصد نمک تولید شده برای این منظور استفاده می شود. حدود 70 درصد در صنایع شیمیایی بیشتر به عنوان منبع کلر استفاده می شود. نمک هم چنین برای اهداف بی شمار دیگری مانند حذف برف و یخ از جاده ها، نرم کردن آب، حفظ مواد غذایی و تثبیت خاک برای ساخت و ساز استفاده می شود.

اولین انسان ها نمک خود را از غلظت طبیعی نمک به نام لیکس و از گوشت به دست می آوردند. افرادی که در نزدیکی اقیانوس زندگی می کردند ممکن است آن را با جویدن جلبک دریایی یا از تبخیر طبیعی مقدار های کوچک آب دریا نیز بدست آورده باشند. با توسعه شکار، گوشت به منبع مهم تری برای نمک تبدیل شد.

با توسعه کشاورزی و در نتیجه افزایش جمعیت، رژیم غذایی بیشتر متشکل از گیاهان شد. بنابراین نیاز به ابداع راه هایی برای به دست آوردن نمک در مقادیر بیشتر شد. اولین روش تولید نمک تبخیر آب دریا توسط گرمای خورشید بود. این روش به ویژه برای مناطق گرم و خشک نزدیک اقیانوس یا نزدیک دریاچه های نمکی مناسب بود و هنوز هم در آن مناطق استفاده می شود. تبخیر خورشیدی به زودی با استخراج توده های در معرض سنگ نمک دنبال شد که به سرعت به استخراج ذخایر زیرزمینی نمک تبدیل شد.

مواد مورد استفاده در تولید نمک

نمک از دو منبع به دست می آید: سنگ نمک و آب شور.

سنگ نمک به سادگی نمک متبلور است که به نام هالیت نیز شناخته می شود. این نتیجه تبخیر اقیانوس های باستانی میلیون ها سال پیش است. گاهی اوقات فشار اعمال شده از اعماق زمین، توده های بزرگی از سنگ نمک را مجبور می کند تا گنبدهای نمکی را تشکیل دهند.

آب شور حاوی غلظت بالایی از نمک است. واضح ترین منبع آب شور اقیانوس است. هم چنین می توان آن را از دریاچه های نمکی مانند دریاچه نمک و از استخرهای زیرزمینی آب نمک نیز به دست آورد. ذخایر بزرگ آب شور در اتریش، فرانسه، آلمان، هند، ایالات متحده و بریتانیا یافت می شود. آب شور هم چنین ممکن است به طور مصنوعی با حل کردن سنگ نمک استخراج شده یا با پمپاژ آب به چاه های حفر شده در سنگ نمک تولید شود.

برای تولید نمک خوراکی، مواد افزودنی معمولاً با آن مخلوط می شوند. بیشتر نمک های خوراکی ید دار می شوند تا عنصر کمیاب ید را در رژیم غذایی تأمین کنند. این امر به جلوگیری از گواتر، بیماری غده تیروئید کمک می کند. برای تامین ید، مقدار کمی یدید پتاسیم اضافه می شود. نمک خوراکی هم چنین حاوی مقدار کمی از مواد شیمیایی مختلف است که برای جلوگیری از جذب آب و کلوخه شدن نمک مورد استفاده قرار می گیرد. این مواد شیمیایی عبارتند از کربنات منیزیم، سیلیکات کلسیم، فسفات کلسیم، سیلیکات منیزیم و کربنات کلسیم.

فرآیند تولید نمک

همانطور که گفته شد نمک از 2 منبع سنگ نمک و آب شور تولید می شود. در ادامه این مطلب تولید نمک از آب شور به روش های مختلف را بررسی می کنیم.

تولید نمک از آب شور

1. تبخیر آب شور در حوضچه های تبخیر

ساده ترین روش تبخیر آب شور تبخیر خورشیدی است اما فقط می تواند در مکان های گرم، خشک و آفتابی استفاده شود.

آب شور در حوضچه های کم عمق جمع آوری می شود و اجازه داده می شود تا در آفتاب تبخیر شود. ناخالصی های نامحلول مانند ماسه و خاک رس و ناخالصی های کمی محلول مانند کربنات کلسیم با شروع تبخیر در ته حوضچه ته نشین می شوند.

آب شور توسط جریان گرانشی به حوض دیگری پمپ یا منتقل می شود. با ادامه تبخیر در آن حوضچه، سولفات کلسیم ته نشین می شود. آب شور باقی مانده به حوضچه دیگری منتقل می شود که در آنجا این بار نمک با ادامه تبخیر ته نشین می شود. آب شور یک بار دیگر قبل از اینکه فرآیند تبخیر کامل شود جابه جا می شود. هدف از این کار جلوگیری از ته نشین شدن ناخالصی های بسیار محلول مانند کلرید منیزیم، سولفات منیزیم، کلرید پتاسیم و برومید منیزیم با نمک می باشد. این مواد ممکن است به طور جداگانه برای مصارف تجاری جمع آوری شوند.

در فیلم زیر کارخانه تولید نمک و مراحل آن نشان داده شده است. شما را به تماشای این فیلم دعوت می کنیم.

شستشوی نمک

نمک توسط ماشین هایی که روی خطوط ریل های زنجیری که به طور موقت در بالای لایه نمک قرار گرفته‌اند، جمع‌آوری می شود. سپس با آب نمک بسیار غلیظ شسته می شود. این آب آنقدر نمک دارد (اشباع از نمک) که دیگر نمی تواند نمکی را در خود حل کند. بنابراین نمک از هر گونه ناخالصی خاصی شسته می شود بدون اینکه در آب حل شود. نمک شسته شده از آب نمک خارج می شود، با مقدار کمی آب تازه شسته می شود و در پشته های بزرگ انباشته می شود تا به مدت دو یا سه ماه خشک شود.

در این مرحله نمک حدود 4/99 درصد خالص است و می تواند برای بسیاری از اهداف صنعتی استفاده شود. در صورت نیاز به نمک خالص تر، آن مجددا را در آب نمک و آب تازه می شویند. یک یا دو روز اجازه داده می شد تا آب آن خشک شود، سپس در اجاق با هوای گرم در حدود 185 درجه سانتی‌گراد خشک می شود. این نمک حدود 8/99 درصد خالص است و می توان از آن برای فرآوری مواد غذایی استفاده کرد.

2. تولید نمک توسط اواپراتور های تحت خلا

بیشتر آب های شور توسط یک اواپراتور وکیوم دارای اثر چند کاره پردازش می شود. این دستگاه از سه یا چند سیلندر فلزی بسته با کف مخروطی تشکیل شده است. آب شور ابتدا برای حذف ترکیبات کلسیم و منیزیم به روش شیمیایی تصفیه می شود. سپس قسمت پایین سیلندر ها را پر می کند.

آب شور موجود در اولین سیلندر از لوله های گرم شده توسط بخار عبور می کند. آب نمک می جوشد و بخار آن وارد سیلندر بعدی می شود و در آنجا نیز آب شور را گرم می کند. بخار حاصل از آب شور این سیلندر، آب شور را در سیلندر بعدی گرم می کند و به همین ترتیب.

در هر سیلندر، تراکم بخار باعث کاهش فشار درون آن می شود و به آب شور اجازه می دهد تا در دمای پایین تری بجوشد. نمک از کف سیلندرها به صورت دوغاب غلیظ خارج می شود. سپس برای حذف آب نمک اضافی فیلتر شده، خشک می شود و از صفحات توری عبور داده می شود تا ذرات بر اساس اندازه مرتب شوند. نمک تولید شده به این روش به نمک استخرا شده تحت خلاء معروف است و از کریستال های مکعبی کوچک تشکیل شده است.

3. تولید نمک گرینر

آب شور هم چنین ممکن است در یک گرینر فرآوری شود. آب شور از نظر شیمیایی خالص می شود و به یک ظرف رو باز بزرگ که توسط بخاری که از لوله های غوطه ور در آب شور عبور می کند گرم می شود، پمپ می شود.

آب شور تا دمای کمی کمتر از نقطه جوش گرم می شود و با تبخیر شدن، تکه های نمک روی سطح آن تشکیل می شود. معمولاً از دمای حدود 90 درجه سانتی گراد استفاده می شود. دماهای پایین تر باعث تولید تکه های بزرگتر و دماهای بالاتر تکه های کوچکتر می شود. تکه ها رشد می کنند تا جایی که به ته ظرف فرو می روند و در آن جا جمع و خشک می شوند. نمک گرینر از تکه های کوچک به جای مکعب تشکیل شده است و برای مصارف خاصی در فرآوری مواد غذایی ترجیح داده می شود. گاهی اوقات از فرآیند آلبرگر استفاده می شود که در آن آب شور ابتدا تا حدی در اواپراتور خلاء تبخیر می شود و سپس به یک گرینر منتقل می شود. این فرآیند مخلوطی از تکه ها و مکعب ها را تولید می کند.

بسته بندی نمک

در این مرحله نمکی که برای بیشتر مصارف استفاده می شود، آماده بسته بندی در کیسه ها یا جعبه ها و ارسال به مصرف کنندگان است. با این حال، برای تهیه نمک خوراکی یددار، یدید پتاسیم اضافه می‌شود. سپس کربنات منیزیم، سیلیکات کلسیم، فسفات کلسیم، سیلیکات منیزیم یا کربنات کلسیم به آن اضافه می شود تا جریان آزاد پیدا کند. سپس نمک بسته بندی شده و عرضه می شود.