توسط : صنایع مختلف همیشه در بحث جابه‌جایی بار و تجهیزات به وسایلی مانند جرثقیل سیم بکسلی نیاز داشته است. به خصوص در عصر حاضر که زندگی انسان‌ها وابسته به انواع ماشین‌آلات است. امروزه آن‌قدر زندگی مردم با ماشین‌آلات پیوند خورده است که بدون آنها، زندگی روزمره با اختلال مواجه خواهد شد. مثال بارز آن را می‌توان در بحث بالابرهایی مانند آسانسور مشاهده کرد.
استفاده از بالابرهایی مانند جرثقیل و وینچ در پروژه‌های صنعتی و عمرانی مانند سدسازی، ساختمان‌سازی، ساخت پل و… توانسته است که سرعت ساخت و تولید را افزایش دهد. از طرفی، این بالابرها بخش بزرگی از مشکلات صنایع مختلف را در بحث جابه‌جایی و حمل وسایل بزرگ و سنگین برطرف می‌سازند. در ادامه بیشتر با کارکرد این بالابرها آشنا خواهیم شد.
معرفی جرثقیل
دقیقا مشخص نیست که استفاده از ماشین جرثقیل در کدام دوره تاریخی شروع شده است. اما آن‌گونه که از شنیده‌ها بر می‌آید، جرثقیل در یونان ساخته شده است، اما در روم تغییر، تحول و پیشرفت را تجربه کرده است. در واقع در ابتدا یونانی‌ها برای ساخت ساختمان‌ها و معابد، یک مدل ساده‌ای از جرثقیل اختراع کردند. بعد از آنها رومیان، قرقره‌های چندگانه به آن اضافه کردند و این وسیله ساده را توسعه دادند. آنها توانستند به کمک جرثقیل اختراعی خود، سنگ‌های چند تنی را جابه‌جا کنند.
جرثقیل چیست؟
جرثقیل در حقیقت شامل یکسری قطعات مانند انواع قرقره و طناب است که برای بالا بردن و یا پایین کشاندن وسایل در ارتفاع‌های مختلف به کار برده می‌شود. ماشین‌های ساده به کار رفته در جرثقیل توانایی حرکت بارهای خارج از توانایی قدرت انسان را فراهم می‌سازند. در این راستا، شما میتوانید به توجه به نیاز خود و کارایی دستگاه، انواع جرثقیل کفی، تاور کرین، جرثقیل سیم بکسلی و… را بخرید و یا اجاره نمایید. اما به هر حال کار اصلی جرثقیل در همه صنایع، شامل مواردی است که در ادامه بیان خواهند شد.
- بارگیری بارها و لوازم سنگین و حجیم
- تخلیه انواع بار و لوازم
- حرکت و جابه‌جایی اجسام، لوازم و تجهیزات مختلف
کنترل جرثقیل‌ها به دو روش امکان‌پذیر است، در روش اول، کاربر دستگاه در کابین مربوط به آن قرار می‌گیرد و همراه با جرثقیل حرکت می‌کند. این کاربر، جرثقیل را به کمک دکمه‌های تعبیه شده در کابین و کابل‌ها که به ایستگاه کنترل دستگاه وصل هستند، تحت کنترل خود می‌گیرد. در روش دوم، جرثقیل به صورت بی‌سیم و از راه دور، کنترل می‌گردد. به هر صورت در هر دو روش، کاربر دستگاه مسئول ایمنی جرثقیل و افراد مرتبط با آن است.
جرثقیل سیم بکسلی؛ جرثقیل سقفی
جرثقیل‌های سقفی در واقع سازه‌هایی هستند که در انواع محیط‌های سرپوشیده مانند سوله‌ها و کارخانه‌ها برای جابه‌جایی وسایل و تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرند. این‌طور می‌توان گفت که در صنایع مختلف، وقتی وزن محموله بیشتر از یک تن می‌شود، وجود این نوع سازه بیشتر حس می‌گردد.
این نوع جرثقیل اغلب اجسام را در مسیر افقی حمل می‌کند، اما نوعی از آن وجود دارد که در مسیرهای عمودی نیز وسایل را جابه‌جا می‌نماید. از مزیت‌های این سازه می‌توان به پوشش تقریبا کامل محوطه کاری اشاره کرد. البته این پوشش به گونه‌ای است که فضای کاری را اشغال نمی‌کند. این نوع جرثقیل نیز انواع گوناگونی دارد که هر کدام وظایف مشخصی را انجام می‌دهند. در ادامه انواع مختلف این نوع جرثقیل آورده شده است.
- جرثقیل دیواری بازویی که به دو شکل دیواری و ستونی بازویی در خطوط مونتاژ، ایستگاه‌های ماشین‌آلات و… کاربرد دارد.
- جرثقیل‌های دروازه‌ای و نیم‌دروازه‌ای که هم در محیط‌های باز و هم در سالن‌ها قابل استفاده هستند. جرثقیل سیم بکسلی یک و دو پل را می‌توان روی این نوع سازه نصب کرد و اجسام به وزن 1 تا 20 تن را به صورت تک سرعته و دو سرعته با آن جابه‌جا کرد. این نوع جرثقیل اغلب به صورت 4 کاره ساخته می‌شود. برای تبدیل سرعت دورانی این دستگاه از یک گیربکس که به موتور الکتریکی سه فاز وصل است، بهره گرفته می‌شود.
- جرثقیل‌های آویز که در مکان‌های با ارتفاع محدود مانند سالن‌های خودروسازی کاربرد دارند.
وینچ بلغاری چیست؟
جرثقیل بلغاری یا وینچ دستگاهی کشنده محسوب می‌شود که نیروی محرکه خود را از الکتروموتور، هیدروموتور، موتور احتراقی و غیره که در آن تعبیه شده است، می‌گیرد. این نیرو سپس به گیربکس وینچ انتقال می‌یابد، گیربکس در ابتدا سرعت و دور خروجی آن را کاهش می‌دهد، اما بر مقدار توان آن می‌افزاید.
قرقره یا درام به وسیله یک شفت به گیربکس متصل می‌شود. پس در وینچ، گیربکس قرقره را به چرخش وادار می‌کند. با چرخش قرقره، سیم بکسل به دور آن پیچیده می‌شود و طی حرکت‌های رفت و برگشتی، اجسام و تجهیزات را در دو جهت افقی و عمودی جابه‌جا می‌کند. وینچ نیز مانند جرثقیل انواع مختلفی دارد که در ادامه بیشتر با آنها آشنا خواهیم شد.
وینچ دستی
این نوع وینچ در فعالیت‌ها و مشاغل سبک و آسان کاربرد دارد. وینچ‌های دستی معمولا دارای ظرفیت 1 تا 2 تن هستند. این نمونه با توجه به نوع قرارگیری تکیه‌گاه می‌تواند اجسام را در دو جهت عمودی و افقی جابه‌جا نماید. کار با وینچ‌های دستی ساده است، زیرا معمولا از یک صفحه فلزی، چرخ‌دنده، سیم بکسل، جمع کننده و یک دسته تشکیل شده‌اند. حال اگر دسته را در جهت عقربه ساعت بچرخانید، سیم بکسل جمع می‌شود. برای باز کردن سیم بکسل،کافی است، همان دسته را در خلاف جهت عقربه ساعت بچرخانید.
وینچ سیم بکسلی برقی
وینچ برقی یا همان الکترووینچ که به آن بالابر الکتریکی نیز گفته می‌شود به صورت تک فاز و سه فاز کار می‌کند. این دستگاه دارای یک موتور روتر است که از قدرت برق برای حمل و جابه‌جایی دقیق اجسام سنگین استفاده می‌نماید. کاربرد اصلی این دستگاه در حوزه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، ساختمانی، ساخت‌وساز و موارد دیگر در بحث تراز کردن مصالح ساختمانی، جنگلداری، معدن، اسکله و… تعریف شده است. در واقع گستره کاربرد آن در جاهایی قرار دارد که برای حمل بارهای سنگین به نیروی کششی قوی نیاز باشد.
از مزایای مهم این وینچ سیم بکسلی می‌توان حرکت دقیق و قابل کنترل، توان بالا، تطبیق با شرایط مختلف محیطی و سرعت قابل تنظیم را نام برد. از سویی دیگر وینچ‌های برقی دارای سیستم ترمز نیز هستند، این قابلیت در کنترل حرکت وینچ و جلوگیری از سقوط اجسام بسیار اهمیت دارد. الکترووینچ با توجه به ابعاد کوچک، وزن پایین، استفاده و جابه‌جایی آسان در دو مدل سریع JK و مدل کند JM به بازار عرضه می‌شود.
وینچ دیزلی و بنزینی
وینچ‌های دیزلی و بنزینی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که امکان دسترسی به نیروی برق وجود نداشته باشد. این نوع وینچ با مدل‌های معمولی دیگر تفاوت چندانی ندارد. زیرا می‌توان گفت که موتورهای سوختی از نظر توان و قدرت با هم تفاوت دارند.
در این دستگاه، شفت به یک سو می‌چرخد و برای اینکه بتوان آن را در جهت معکوس نیز به چرخش درآورد، باید از گیربکس‌های خاصی بهره گرفت. این گیربکس‌ها کمک می‌کنند تا دور بالای موتور، توان خروجی مناسبی را ایجاد نماید، از طرفی چرخش درام به سمت چپ و راست نیز به درستی انجام شود.
وینچ‌های هیدرولیکی
این وینچ‌ها نیز مانند نمونه‌های قبل دارای یک نیروی محرکه است که توسط یونیت هیدرولیک تامین می‌شود. یونیت هیدروموتور از اجزای مختلفی مانند روغن هیدرولیک، شیرها و اتصالات مختلف تشکیل شده است . تمام این اجزا باید در زمان فعالیت دستگاه به درستی کار کنند تا گشتاور موتور تامین شود.
در نتیجه، شفت متصل به گیربکس توسط نیروی چرخشی تولید شده، حرکت می‌کند و با قدرت مناسب شروع به دوران می‌نماید. این نمونه جرثقیل بلغاری، اجسام را در دو جهت عمودی و افقی جابه‌جا می‌کند و می‌توان از آن در انواع بالابر مانند جرثقیل‌ها و ماشین‌برها استفاده کرد. از آنجا که قدرت وینچ‌های هیدرولیکی نسبت به سایر نمونه‌ها بیشتر است، معمولا آن را در انواع مصارف سنگین صنعتی به کار می‌برند. در این مدل توجه به روغن هیدرولیک بسیار اهمیت دارد، زیرا در صورت نیاز باید حتما تعویض گردد.
وینچ‌های پنوماتیک
وینچ‌های بادی یا پنوماتیک، ابزاری هستند که می‌توان از آنها برای کشیدن و بلند کردن اجسام استفاده کرد. این گونه وینچ‌ها دارای موتوری پیستون شعاعی-بادی هستند که توسط یک کمپرسور تغذیه می‌شوند. با تنظیم میزان کشش سیم نصب شده روی آن، فرآیند جابه‌جایی اجسام صورت می‌گیرد. در برخی نمونه‌های موجود این دستگاه در بازار، از گیربکس‌های برقی و هیدرولیکی در آن استفاده کرده‌اند.
حتی برخی از نمونه‌ها برای جلوگیری از لغزش و چرخیدن، سیستم ترمز و ضامن‌های برقی برایشان طراحی کرده‌اند. از مزیت‌های مهم این دستگاه می‌توان به عدم وابستگی آن به نیروی برق اشاره کرد، اما عیب بزرگ آن، وجود سروصدای زیاد دستگاه است. بنابراین در مکان‌هایی که عامل صدا می‌تواند ایجاد مزاحمت نماید، استفاده از این وینچ منطقی نیست. با توجه به قدرت بالایی که این دستگاه در بلند کردن و کشیدن اجسام دارد، از آن در صنایع سنگین مانند نفت و گاز استفاده می‌شود.
جرثقیل بهتر است یا وینچ؟
وقتی بحث انتخاب یک بالابر به میان می‌آید به دو نام مشابه برخورد می‌کنیم، وینچ و جرثقیل. در ظاهر شاید این دو دستگاه تا حدودی شبیه به هم به نظر برسند، اما واقعیت این‌گونه نیست. مهم‌ترین وجه تمایز این دو دستگاه نحوه کارکرد و قدرت دستگاه است که می‌تواند بازده کار شما را تحت تاثیر قرار دهد. برای اینکه بتوانید راحت‌تر در مورد انتخاب این دو دستگاه تصمیم بگیرید، نیاز است چند عامل مهم را مد نظر قرار دهید. در ادامه به این عوامل به صورت خلاصه اشاره شده است.
نوع شغل و حوزه فعالیت
قسمت چالش‌برانگیز انتخاب دستگاه مناسب، تعیین حوزه فعالیت شغلی شما است. زیرا نوع و نحوه کار شما، حداکثر میزان ظرفیت دستگاه، تعداد دفعات و ساعات استفاده از آن را تعیین می‌کند. معمولا از وینچ‌ها به صورت مداوم و تعداد دفعات زیاد، نمی‌توان استفاده کرد. پس اگر می‌بینید که نوع فعالیت شما، استفاده مداوم و مکرر از این دستگاه را می‌طلبد، بهتر است از جرثقیل بکسلی و یا زنجیری استفاده کنید.
دما
عامل دیگری که می‌تواند بر انتخاب شما تاثیر بگذارد دمای محیط فعالیت شماست. در بعضی صنایع مانند ریخته‌گری که دمای محیط معمولا بالاست، استفاده از وینچ زیاد مناسب نیست و در این مورد نیز بهتر است به سراغ جرثقیل بروید.
نوع سوخت
نوع سوخت یکی از فاکتورهای بسیار مهم در انتخاب دستگاه مناسب است. برای مثال ممکن است فعالیت شما به گونه‌ای باشد که با اغلب سوخت‌های مورد استفاده هم‌خوانی نداشته باشد و یا قدرت لازم را ایجاد نکند. در این صورت نیاز است بین انواع وینچ و جرثقیل، بهترین آن را انتخاب نمایید.
جرثقیل‌های متحرک
جرثقیل‌های متحرک در واقع دستگاهی هستند که به کمک یک موتور متحرک قابلیت حمل به مکان‌های مختلف را دارند. موتور به وسیله کابل‌ها و قرقره‌ها، جرثقیل را کنترل می‌کند. جمع کردن و راه‌اندازی این نمونه معمولا آسان است. قابل حمل بودن این جرثقیل به عنوان یکی از مزایای بسیار مهم آن به حساب می‌آید. زیرا در این صورت شرکت‌ها می‌توانند از محل فعالیت و اجاره آن به صرفه اقتصادی مناسبی دست پیدا کنند. اما جرثقیل‌های متحرک به چند مدل تقسیم می‌شوند که در ادامه بیشتر با آنها آشنا خواهیم شد.
جرثقیل‌های کامیونی
جرثقیل کامیونی یا همان هیدرولیکی، دستگاهی است که از سه بخش تشکیل شده است. این سه بخش به نام حمل بار، بوم و سکو شناخته می‌شود. سکو قسمت‌های بار و بوم را به هم متصل ساخته و امکان چرخش بوم را فراهم می‌سازد. حرکت دستگاه به موتور آن وابسته است، از طرفی این موتور حرکت بوم را نیز ممکن می‌کند. این نوع جرثقیل مزایای بسیاری دارد که به صورت خلاصه در ادامه به آن اشاره شده است.
- قابلیت جابه‌جایی دستگاه بدون نیاز به سایر وسایل نقلیه حتی در مسیرهای بیرون از شهر
- قابلیت جابه‌جایی حتی با داشتن بار
- ظرفیت هزاران پوندی دستگاه
- قابلیت چرخش دستگاه با زاویه 180 درجه
جرثقیل کراولر
جرثقیل‌های کراولر و یا خزنده در واقع دستگاهی هستند که به کمک چرخ‌های تانک مانند خود می‌توانند جابه‌جا شوند. این جرثقیل‌ها وزن بسیار بالایی دارند و به کندی حرکت می‌کنند. اما مدل چرخ‌ها قابلیت تعادل و پایداری فوق‌العاده‌ای حتی در زمان حرکت به این دستگاه می‌دهد.
این نوع جرثقیل معمولا با تریلی‌های کمرشکن جابه‌جا می‌شود. کارایی منحصر به فرد این جرثقیل در کنار تنظیمات خاصی که دارد، امکان استفاده از آن در پروژه‌های بزرگ و بلند مدت را فراهم کرده است. ظرفیت این دستگاه از 35 تن تا 3125 تن، بسته به مدل دستگاه متغیر است. اما همه مدل‌ها در زمان کار از تعادل لازم برخوردار هستند و نیازی به جک‌های تعادلی ندارند.
جرثقیل شناور
جرثقیل‌های شناور و یا همان جرثقیل‌های معلق، اغلب در محیط‌های بندرگاهی و آبی فعالیت دارند. در این دستگاه بوم‌ها بر روی وسیله‌ای مانند کشتی سوار شده است. از این وسیله برای انجام پروژهای آبی و بندرگاهی مانند ساخت و ترمیم بنادر، ساخت و ترمیم سکوهای نفتی، تخلیه بار، تعمیرات مورد نیاز در این حوزه و موارد دیگر استفاده می‌شود.
جرثقیل کفی
جرثقیل کفی یا همان کامیونی، دستگاهی است که از دو قسمت کامیون و بوم یا همان بازو تشکیل شده است. ظرفیت این دستگاه نیز با توجه به مدل آن تعریف می‌شود و معمولا از 3 تن تا 15 تن متغیر است. این نوع جرثقیل برای حفظ تعادل از وزنه‌های تعادلی و پایه‌های تثبیت‌کننده بهره می‌گیرد.
این قابلیت به دستگاه این اجازه را می‌دهد که حتی در صورت وجود بار زیاد، بتواند به آرامی حرکت کند. از آنجا که این دستگاه خدمات تریلر و جرثقیل را به طور هم‌زمان در اختیار شما قرار می‌دهد، می‌توان از آن در حمل خودروها، کانکس‌ها، لوازم نمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها، بازرسی، تعمیر، ساخت و نگهداری پل‌ها و غیره استفاده کرد.
جرثقیل متحرک یا تاور کرین
جرثقیل تاور کرین یا جرثقیل برجی کاربردهای گسترده‌ای به خصوص در صنعت ساختمان سازی و ساخت آسمان‌خراش دارد. تاور کرین‌ها خود به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم می‌شوند. نوع ثابت آن برای کارهای روزمره ساختمان‌سازی مناسب است، زیرا امکان افزایش ارتفاع و جابه‌جایی وسایل در این مدل محدودیت دارد.
در حالی که نوع متحرک آن کاربرد بسیار گسترده‌تری دارد و در بخش‌های مختلف صنایع می‌توان از آن استفاده کرد. به طور کلی، وظیفه این دستگاه جابه‌جایی و هدایت مصالح و تجهیزات سنگین در سازه‌های مرتفع است که از جمله کاربردهای آن می‌توان به استفاده در موارد زیر اشاره کرد.
- پل‌سازی
- سدسازی
- صنعت ساختمان‌سازی به خصوص ساختمان‌های مرتفع
- استفاده در انواع صنایع، نیروگاه‌ها، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها
اجزای جرثقیل
جرثقیل شامل قطعاتی مانند اهرم، کابل، سیم بکسل، قرقره و موارد دیگری است. اما به طور کلی می‌توان آن را شامل تلسکوپ یا بوم که در هوا معلق است و قسمت چرخ‌دنده‌ها و موتور دانست. عملکرد این دستگاه با توجه به قوانین فیزیک تعریف می‌شود. در واقع جرثقیل با رعایت قوانین فیزیکی، به کمک ماشین‌های ساده، انواع بار را تا ارتفاع مورد نظر که گاهی به اندازه یک برج 100 طبقه است، می‌رساند.
انواع مختلف جرثقیل
امروزه جرثقیل‌های گوناگونی در بازار وجود دارند که هر کدام کاربرد مخصوص به خود را دارند و در جای خود به کار گرفته می‌شوند. شناخت دقیق انواع جرثقیل به شما کمک می‌کند که بدانید در موقع نیاز باید به سراغ کدام نوع از این دستگاه بروید. قبل از معرفی انواع جرثقیل، این نکته را یادآور می‌شویم که جرثقیل‌ها در سه دسته کلی طبقه‌بندی می‌شوند.
- جرثقیل‌های متحرک
- جرثقیل‌های ثابت
- جرثقیل‌های سقفی
