پروپیلن و کاربرد آن در صنایع غذایی

پروپیلن (پروپیلن گلیکول) یک افزودنی رایج در تولید محصولات غذایی، دارویی و آرایشی-بهداشتی است. خوانندگان عزیز وبلاگ آی فودز می توانید با مطالعه این مقاله با این ترکیب و کاربردهای آن آشنا شوید.

پروپیلن (پروپیلن گلیکول) چیست؟

پروپیلن یکی از مهم ترین ترکیبات شیمیایی است که در صنایع مختلف، از جمله صنایع غذایی، کاربرد دارد. این ترکیب شیمیایی در دما و فشار معمولی به صورت گازی وجود دارد و از نظر ساختاری به هیدروکربن‌های اشباع شده تعلق دارد.

پروپیلن گلیکول یک ماده مایع مصنوعی است که آب را جذب می کند. از این ماده همچنین برای ساخت ترکیبات پلی استر و به عنوان پایه ای برای یخ زدایی محلول ها استفاده می شود. در صنایع شیمیایی، مواد غذایی و دارویی به عنوان ضدیخ استفاده می شود، زمانی که “نشت” ممکن است منجر به تماس با غذا شود.

چون هم بی رنگ و هم بی بو است، تاثیری بر طعم و ظاهر غذا نمی گذارد. با این حال، چندین ویژگی را در مواد غذایی تقویت می کند. از آن جایی که گلیکول است، ویسکوزیته آن بیشتر از آب است. پروپیلن گلیکول تعدادی از موادی که نامحلول در آب هستند را در خود حل می کند و هنگامی که به عنوان یک ماده به آن اضافه می شود رطوبت را حفظ می کند.

نام های دیگر آن عبارتند از:

• متیل اتیل گلیکول
• تری متیل گلیکول
• 1،2-پروپاندیول
• 1،2-دی هیدروکسی پروپان

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، پروپیلن گلیکول را به عنوان یک افزودنی غذایی طبقه بندی کرده است که برای استفاده در مواد غذایی GRAS (به طور کلی ایمن) شناخته می شود. برای جذب آب اضافی و حفظ رطوبت در برخی داروها، لوازم آرایشی یا محصولات غذایی استفاده می شود. نوعی حلال برای رنگ ها و طعم دهنده های غذایی و در صنایع رنگ و پلاستیک است.

همچنین برای ایجاد دود مصنوعی یا مه مورد استفاده در آموزش آتش نشانی و در صحنه های تئاتر نیز استفاده می شود.

کاربردهای پروپیلن گلیکول در صنایع غذایی

با توجه به تمام غذاهایی که این گلیکول به آن ها اضافه می شود، دانستن این نکته نیز مفید است که در غذا به عنوان یک مرطوب کننده (جاذب رطوبت) و حلال (کمک به حل شدن یک عنصر در ماده دیگر) عمل می کند.

همچنین یک عامل ضد کلوخه ای شدن، آنتی اکسیدان، تقویت کننده خمیر، امولسیفایر، طعم دهنده، افزودنی در فرمولاسیون های غذایی، تثبیت کننده و غلیظ کننده، عامل لعاب دهنده، بافت دهنده و عامل ضد میکروبی است (کمک به از بین بردن یا کند کردن رشد میکروارگانیسم ها مانند باکتری ها یا قارچ ها که ممکن است غذا را آلوده کند).

خاصیت امولسیون کنندگی

به هم چسبیدن خرده های غذا (کلوخه ای شدن)، در صورتی که می تواند منجر به رشد باکتری شود، خوشایند نیست. افزودن پروپیلن گلیکول ذرات غذا را از هم جدا می کند و به عنوان یک عامل ضد کلوخه ای شدن عمل می کند. به همین ترتیب، این ترکیب به عنوان یک امولسیفایر عمل می کند.

مانند روغن و آب، بسیاری از مواد دیگر به مرور زمان از هم جدا می شوند. لذا افزودن این ماده، مایعات را برای حفظ قوام ترکیب می کند، برای مثال در شیر یا سایر محصولات لبنی.

عامل حمل کننده

بسیاری از غذاهای فرآوری شده حاوی مواد رنگ دهنده، طعم دهنده یا افزودنی های مغذی هستند. برای اطمینان از توزیع مناسب این افزودنی ها، پروپیلن گلیکول سایر مواد شیمیایی را در خود حل می کند.

عمل پردازش غذاها ممکن است ظاهر، طعم یا بافت آن ها را تغییر دهد. این ماده می تواند مایعات را شفاف کند، طعم را تثبیت کند و حفظ بافت خامه ای غذاها را تضمین کند.

خاصیت نگهدارندگی

افزودن این گلیکول به گل ختمی و آجیل باعث تثبیت رطوبت در فرآیندی به نام “نگهداری رطوبت (moisture preservation)” می شود. اکسیژن بسیاری از فرآورده ها، از جمله مواد غذایی را تخریب می کند. پروپیلن گلیکول از مواد غذایی در برابر این اثرات اکسید کننده محافظت می کند.

خاصیت تثبیت کنندگی و غلیظ کنندگی

اضافه کردن این افزودنی، خواص گلوتن و نشاسته را در خمیر نان و شیرینی جات تغییر می دهد و از تجزیه خمیر در شرایط خاص جلوگیری می کند. از این تثبیت کننده در غذاهای مختلف دیگر نیز برای افزایش ماندگاری استفاده می شود.

کاربرد پروپیلن در بسته بندی محصولات غذایی

کاربرد پروپیلن در بسته بندی مواد غذایی به دلیل ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن می باشد. این ماده دارای خواصی مانند مقاومت در برابر حرارت، رطوبت و روغن است که باعث می شود بتواند مواد غذایی را به خوبی حفظ کند. همچنین، پروپیلن دارای خواص ضدباکتریایی است که می تواند به حفظ سلامت مواد غذایی کمک کند.

علاوه بر این، دارای خواص ضد باکتریایی است. این ترکیب قادر است از رشد و تکثیر باکتری ها جلوگیری کند و در نتیجه از فساد غذا جلوگیری کند. به همین دلیل، پروپیلن در تولید بسته بندی های ضد باکتریایی استفاده می شود. این بسته بندی ها غذا را در برابر باکتری ها حفظ می کند و از سمی شدن غذا جلوگیری می کند.

کدام غذاها حاوی پروپیلن گلیکول هستند؟

• محصولات پخته و دسرها
• وعده های غذایی آماده (مانند سوپ های آماده)
• محصولات پختنی (نان، شیرینی و…) و مخلوط های طعم دهنده
• آب نبات
• پاپ کورن
• بیشتر مواد اولیه فست فودها (سس سویا، سرکه، بنزوات سدیم و سوربات پتاسیم (مواد نگهدارنده) و …)
• نوشابه های گازدار
• سس های سالاد
• برخی نان ها
• بیکن
• کنسرو لوبیا
• محصولات لبنی
• چاشنی ها و طعم دهنده ها
• رنگ های مورد استفاده در محصولات غذایی
• و …

کاربرد در صنعت داروسازی و آرایشی- بهداشتی

استفاده از این ماده در محصولات آرایشی و مراقبت شخصی و همچنین در ساخت برخی داروها بسیار رایج است، به همان دلایلی که در تولید غذاهای بسته بندی استفاده می شود. این ماده شیمیایی به جلوگیری از خشک شدن یا کلوخه ای شدن برخی از لوازم آرایشی کمک می کند و در عین حال به اطمینان از توزیع یکنواخت رنگ و داشتن بافت ثابت کمک می کند.

همچنین در برخی از اسپری های بدن، دئودورانت ها، خمیر دندان ها، شامپوها و محصولات رنگ مو و همچنین در کرم های موبر و موس مو استفاده می شود.

برخی از ریمل ها نیز حاوی پروپیلن گلیکول و همچنین کانسیلرهای آرایشی، افترشیو و محصولات درمان کننده کوتیکول هستند. حتی پمادهای پوشک و لوسیون های بچه حاوی این گلیکول هستند. به عبارت دیگر، در محصولاتی که در قفسه های تقریباً هر داروخانه یا خواربار فروشی پراکنده شده اند، یافت می شود.

در صنعت داروسازی، این ترکیب باعث حلالیت بیشتر داروهای موضعی، داخل وریدی و خوراکی می شود. هنگامی که در یک لوسیون یا پماد استفاده می شود، توانایی پوست را برای جذب هر چیزی که روی آن اعمال می شود افزایش می دهد که می تواند به عملکرد بهتر داروها کمک کند.

اگرچه یک اتفاق نادر است، اما ممکن است برخی از تحریکات پوستی در میان افراد حساس به این ماده شیمیایی رخ دهد. چنین امری ممکن است پس از مواجهه مکرر پوست با پروپیلن گلیکول نیز رخ دهد. کسانی که به این ماده حساس هستند، ممکن است دچار حساسیت پوستی یا درماتیت تماسی شوند، حتی اگر از شامپو یا مرطوب کننده حاوی این ماده شیمیایی استفاده کنند.

سوالات متداول